Өкпе обыры — әртүрлі көлемдегі бронхтардың эпителий қабығынан пайда болатын қатерлі ісік топтары деп аталады.
Өкпе обырының пайда болу себептеріне толығырақ тоқталмаймыз, өйткені бұл мәселе бойынша пікірлер өте көп және бұл тақырып айтарлықтай даулы болып табылады. Алайда, обырдың дамуына әкелетін даусыз факторлар бірі – темекі түтінінің канцерогендері, иондаушы радиация және вирустық инфекция. Олардың әсері өкпе бронхтарының ішкі қабығын төсейтін жасушаларда жинақталушы өзгерістер тудырады. Канцерогенмен байланыс неғұрлым ұзақ болса, соғұрлым көп тіндер зақымданады, демек, обырдың даму қаупі соғұрлым жоғары болады.
Қазіргі таңда өкпе обыры онкологиялық аурулар құрылымында жиілігі бойынша да, өлім-жітім себептері бойынша да тұрақты түрде жетекші орынды иеленеді. Халықаралық обырды зерттеу агенттігінің мәліметтеріне сәйкес, әлемде жыл сайын шамамен 1 миллионға жуық жаңа өкпе обырының жағдайы тіркеледі, ал онкологиялық науқастардың 60%-ы дәл осы дерттің салдарынан көз жұмады.
Бұл қатаң статистика ісік процесінің агрессивтілігінен гөрі, науқастардың медициналық көмекке кеш жүгінуімен көбірек байланысты. Ал осы жағдайдың түпкі себебін түсіну үшін, аурудың клиникалық көрінісін терең зерттеген жөн.
Заманауи онкология өкпедегі қатерлі ісіктің орналасуына қарай оның екі негізгі түрге: орталық және шеткі (перифериялық) обыр деп ажыратады. Әрбір түріне тән өзінің клиникалық көрінісі болады.
Өйткені ісік ірі бронхтардың бірінде пайда болады, орталық обырға тән белгілер ерте кезеңдерде де көрінеді: ұзаққа созылған жөтел, бастапқыда құрғақ, кейін жеңіл шырышпен, кейде қан аралас шырышпен бірге жүреді. Егер бұл симптомдар байқалмай қалса, шырыш біртіндеп іріңді сипатқа өтеді, бұл жағдайда дене қызуы көтеріледі, жалпы әлсіздік, тыныс алу қиындауы байқалады. Одан әрі қатерлі ісікке байланысты пневмония қосылады, ол салыстырмалы түрде емделеді, бірақ жиі қайталанады. Қатерлі ісік пневмониясына кейде қатерлі ісік плевриті (өкпе айналасында сұйықтық жиналуы) қосылады, ол төс қуысының ауруымен, тыныс алудағы қиындықпен, толық дем ала алмау сезімімен бірге жүреді. Өкпе обыры алыс кезеңге жеткенде төмендегідей белгілер пайда болады: дауыстың сипаты өзгеруі (қатаюы), жүрек немесе қол аймағында ауырсыну, бетте ісіну мен көкшіл рең, мойын, қол немесе төс қуысы тамырларының ісінуі.
Орталық обырдан айырмашылығы, шеткі (перифериялық) өкпе обыры ұзақ уақыт бойы симптомсыз өтеді, өйткені өкпе тінінде ауырсыну рецепторлары болмайды. Белгілер ісік ірі көлемге жеткенде ғана көрінеді, яғни, ауырсыну, қан аралас шырышпен жөтел, тыныс алу қиындауы пайда бола бастайды. Сонымен қатар, шеткі өкпе обырының сирек кездесетін белгілері де бар. Ол саусақ ұштарының «барабан таяқшалары» тәрізді үлкеюі, тырнақтардың «сағат әйнегі» тәрізді пішіні, терінің қатты құрғауы мен қабыршақтануы, ұзақ жазылмайтын сүйектің сынуы.
Қазіргі таңда өкпе обырын ерте кезеңде хирургиялық жолмен емдеу ең тиімді әдіс болып табылады. Ауруды уақытында анықтау үшін барлық адамдар, әсіресе темекі шегетіндер, үнемі тексеруден өтуі қажет: жыл сайын флюорографиядан өту, қажет болған жағдайда бронхтарды эндоскоп арқылы қарау (фибробронхоскопия) және төс қуысының компьютерлік томографиясы. Ең бастысы – тексеру нәтижелерін елемей қалмау және олардың нәтижесі бойынша міндетті түрде онкологтан кеңес алу керек.
Есте сақтаңыз: «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол іздеңіз». Егер сізде немесе жақындарыңызда сипатталған белгілердің біреуі пайда болса, бұл онколог дәрігеріне қаралудың басты себебі болып табылады.
“Көпбейінді облыстық аурухана” ШЖҚ МКК
Кеуде хирургия бөлімшесінің меңгерушісі
Н.К.Утекин
