Лимфомалар — бұл негізінен сүйек кемігінен тыс лимфоидты тіннен бастау алатын, бірінші кезекте жергілікті қатерлі ісіктің өсуімен сипатталатын аурулар. Сүйек кемігінің бастапқы зақымдануы және перифериялық қанның лейкемиялық бұзылыстарымен сипатталатын лейкоздардан айырмашылығы, лимфомалар лимфа түйіндерінде пайда болып, қоршаған тіндерге енеді. Сонымен қатар, сүйек кемігінде ісік жасушалары ұзақ уақыт бойы түзілмейді.

         Лимфомалар екі үлкен топқа бөлінеді:

• Лимфогранулематоз (Ходжкин ауруы немесе Ходжкин лимфомалары);
• Ходжкин емес лимфомалар (лимфосаркомалар, ХЕЛ).

          Лимфоманың басты белгілері

Аурудың алғашқы белгілері:

• әлсіздік;
• дене қызуының 38 °С-тан жоғары көтерілуі;
• терлеу, әсіресе түнде.

Аурудың алғашқы белгілері ЖРВИ немесе ЖРА-ның клиникалық көрінісімен сәйкес келеді.

Бірнеше апта ішінде келесі өзгерістер байқалады:

• салмақ азаяды;
• лимфа түйіндері ұлғаяды.

          Есте сақтаңыз, лимфа түйіндері ЖРВИ кезінде де ұлғаюы мүмкін, сондықтан бұл жағдайға байланысты аса қатты уайымдаудың қажеті жоқ. Мойын лимфа түйіндері ұлғайған кезде жүйелі жұқпалы аурулардан бөлек, тіс, ауыз-жұтқыншақ және көмей патологияларын да жоққа шығару қажет.

Лимфа түйіндері жүйке-аллергиялық реакциялар мен битшеңдік (педикулёз) кезінде бастың қасылып, сол жерлер арқылы инфекция түсуінен де ұлғаюы мүмкін.

Әдетте, қабынулық сипаттағы ұлғайған лимфа түйіндері ауырсынулы болады, сипағанда жұмсақтау, көбінесе қызарған терімен жабысып тұрады. Ал лимфома кезінде лимфа түйіндері керісінше — қатты әрі мүлде ауырсынусыз болады.

Лимфоманың ерекшелік белгілерінің бірі — алкоголь ішкен кезде лимфа түйіндерінде ауырсынудың пайда болуы немесе күшеюі. Сонымен қатар, бұрын болмаған себепсіз тері қышуы және маса сияқты жәндіктер шаққан жерлерге ерекше (гиперергиялық) реакция пайда болады.

          Сонымен қатар мысық тырнағаннан кейін болатын ауру — мысық тырнау ауруы (лимфа түйіндерінің қабынуы) туралы да ұмытпау керек. Бұл ауру мысықтың тырнауы немесе тістеуінен кейін 3–25 күн ішінде дамиды.

Онкологиялық аурулар кезінде ұлғайған лимфа түйіні метастаздың белгісі болуы мүмкін. Лимфа түйіні — ағзадағы «сүзгі» қызметін атқарады, ол инфекцияны немесе ісік жасушаларын «ұстап қалады». Сондықтан оның ұлғаюы қандай да бір патологияның бар екенін көрсетеді және науқастың тарапынан мұқият назар аударуды талап етеді.

Бастапқыда бір ғана лимфа түйіні немесе аймақтық лимфа түйіндері тобы ұлғаюы мүмкін. Алайда уақыт өте келе, ісік массалары көкірек ортасында (медиастинеде — көкірек қуысында, алдыңғы жағында төссүйек, артында омыртқа орналасқан кеңістік) ұлғайып, өңеш пен жоғарғы тыныс жолдарын қысып, дем алу мен жұтыну қиындайды.

Тамырлар шоғыры қысылған кезде жоғарғы қуыс қан тамырының синдромы дамиды. Бұл синдром қолдардың, әсіресе бастың және мойынның көк тамырларының ісініп, көзге көрінетіндей болуы арқылы білінеді.

          Ісік тіндерінің құрсақ артындағы кеңістікте және ішек шажырқайында  кең көлемде өсуі ішек өтімсіздігіне, зәрдің тоқтауына және салдарынан гидронефроздың дамуына алып келеді. Сол сияқты, ісіктің көкбауырда орналасуы оның көлемінің ұлғаюына және сол жақ қабырға астында ауырсынудың пайда болуына әкеледі, бұл көкбауыр капсуласының шамадан тыс керілуімен байланысты.

          Лимфоманың патогенезі

Ходжкин лимфомасы мен ходжкиндік емес лимфомалардың патогенезі бір-бірінен ерекшеленеді.

Ходжкин лимфомасы кезінде лимфоидты жаңа түзіліс (ісіктік процесс) бір лимфа түйінінде немесе бір тізбектегі лимфа түйіндерінде пайда болып, бастапқы кезеңде көршілес орналасқан лимфа түйіндеріне таралады.

Ходжкиндік емес лимфомалар әдетте лимфа түйіндерінен тыс (экстранодальды) жерлерде дамиды және ісік процесі көбінесе болжап болмайтын түрде таралады. Бұл жағдайда барлық дене бойынша лимфа түйіндерінің жалпылама (генерализацияланған) ұлғаюы да байқалуы мүмкін.

Ходжкин лимфомасының патогенезі

Ходжкин лимфомасының шығу тегі туралы бірнеше теориялар бар. Солардың негізгісі:

• генетикалық — ауру жасушалар генотипіндегі белгілі бір тізбектердің бұзылуынан пайда болады, отбасылық тұқымқуалаушылық байқалады;
  • постинфекциялық — кейбір жағдайларда анамнезде инфекциялық мононуклеоз, цитомегаловирус және т.б. сияқты жұқпалар кездеседі;
  • лимфоциттердің спонтанды бласттрансформациясы — лимфоциттердің әртүрлі стимуляторлардың, соның ішінде бөгде антигендердің әсерінен бөлінуге қабілетті түзілім тәрізді түрге айналуы.

Болжам. Алдын алу

• Салауатты өмір салтын ұстану. Тұрақты физикалық белсенділік, теңгерімді тамақтану, зиянды әдеттерден бас тарту иммундық жүйені нығайтады.
  • Жұқпалы ауруларды уақытында емдеу. Жеке гигиена заттарын — ұстара, тарақ, тіс щеткасы, маникюр құралдарын — басқа адамдармен бөліспеу.
  • Тұрақты түрде профилактикалық тексеруден өту. Бұл лимфома әлі бүкіл организмге таралмай тұрған ерте кезеңде өзгерістерді анықтауға көмектеседі, оның ішіне негізгі қан талдауларын тапсыру да кіреді.

Директордың онкология қызметі жөніндегі орынбасары   Б.К. Абишев